Астрономія. [Дитяча Енциклопедія] [Дмитро Свєчкарьов] (pdf) читать постранично

Òèì, õòî ùå äèâèòüñÿ íà íåáî,
ÿê íà Âåëèêèé Áåçëàä, —
ìàéáóòí³ì àìàòîðàì àñòðîíî쳿 —
ïðèñâÿ÷óºòüñÿ...

Íàóêà ïðî ìèíóëå
Òðîõè äèâíî, àëå ÿêùî ïåðåêëàñòè âèñë³â «íàóêà ïðî çîð³»
ëàòèíîþ, òî ìè îòðèìàºìî íå àñòðîíîì³þ, à àñòðîëîã³þ... Òàê,
ìè îòðèìàºìî ñëîâî, ùî òåïåð íàìè ñïðèéìàºòüñÿ, ÿê ó÷åííÿ
ïðî âïëèâ Âñåñâ³òó íà íàøå æèòòÿ, äîëþ — íà âñå, ùî â³äáóâàºòüñÿ íàâêîëî íàñ. Îô³ö³éíà íàóêà íå âèçíຠöüîãî â÷åííÿ ³ íàçèâຠéîãî ïñåâäîíàóêîþ.
Çàëèøèìî öþ ñóïåðå÷êó ëþäÿì, ÿê³ â í³é âáà÷àþòü õî÷ ÿêèéñü
ñåíñ. Ìè æ ìîæåìî ñêàçàòè ò³ëüêè îäíå: Âñåñâ³ò ä³éñíî çäàòíèé
âïëèíóòè íà êîæíîãî ç íàñ. Àëå íå òèì, ÿê ðîçòàøîâàí³ çîð³ àáî
ïëàíåòè ï³ä ÷àñ íàøîãî íàðîäæåííÿ, à òèì, ùî âîíè òàì ïðîñòî º!
Êîëè á âè íå ïî÷àëè ÷èòàòè öþ êíèãó, ïîãëÿíüòå íà çîðÿíå
íåáî íàä âàøîþ ãîëîâîþ — ³ âîíî äîïîìîæå âàì çâåðíóòè óâàãó
íà ñâ³ò, ùî âàñ îòî÷óº! Çðîá³òü öå ñàìå ñüîãîäí³. Êîëè ñÿäå Ñîíöå,
âèéä³òü íà âóëèöþ ³ ï³äí³ì³òü î÷³ äîãîðè, ó áåçêðàéíº çîðÿíå íåáî.
Ùî âè áà÷èòå? Äåñÿòêè, ñîòí³, òèñÿ÷³ ñÿþ÷èõ ä³àìàíò³â, ùî êóïàìè ðîçêèíóò³ ÷îðíîþ
îêñàìèòîâîþ ãëàääþ
í³÷íîãî íåáà! Øàëåíèé áåçëàä, âðàæàþ÷èé áåçëàä. ² öåé Âåëèêèé Áåçëàä, ùî
ñòâîðèëà Ïðèðîäà,
êëè÷å íàñ ó ãëèáèíè
ñâî¿õ òàºìíèöü.
Êîëè äèâèøñÿ íà
öþ âåëè÷íó êàðòèíó
Âñåñâ³òó, äåñü óãëèáèí³ íàðîäæóºòüñÿ äóìêà: ÿêèì ïðîäóìàíèì
ïîâèíåí áóòè ïëàí,
ùîá óâåñü öåé Âåëèêèé Áåçëàä íå ðîçïàâ- Êóëüîâå çîðÿíå ñêóï÷åííÿ Ì2 â ñóç³ð’¿ Âîäîë³ÿ
!

ñÿ! Êîëè ðîçó쳺ø, ùî íà áåçìåæíî ìàë³é ÷àñòèíö³ Âñåñâ³òó íàðîäèëàñÿ òà ðîç³ãðóºòüñÿ áàãàòîâ³êîâà ³ñòîð³ÿ æèòòÿ, âèíèêຠïèòàííÿ: ÿê öå òðàïèëîñÿ? Íåâæå ðàïòîì?
² îñü ìè âæå çàïèòóºìî ñåáå ïðî íàéãîëîâí³øå: à ÿêå ñàìå ìîº
ì³ñöå ó öüîìó Âñåñâ³ò³?
Àñòðîíîì³ÿ — öå íàóêà âåëèêèõ ÷èñåë, öå öàðñòâî âåëèêèõ
ðîçì³ð³â òà âåëèêèõ â³äñòàíåé. Íàâ³òü Ñîíöå ìè áà÷èìî òàêèì,
ÿêèì âîíî áóëî ïîíàä â³ñ³ì õâèëèí òîìó. ³ä íàéáëèæ÷î¿ äî íàñ
ç³ðêè — Ïðîêñèìè Öåíòàâðà — ñâ³òëî ïîäîðîæóº äî íàñ ïîíàä
÷îòèðè ðîêè. Äëÿ òîãî, ùîá ä³ñòàòèñÿ äî ìåæ³ Âñåñâ³òó, ÿêèé ìè
ìàºìî çìîãó ñïîñòåð³ãàòè, ñâ³òëó çíàäîáèòüñÿ 12 ì³ëüÿðä³â ðîê³â!
² ìè íå ìàºìî æîäíîãî ñïîñîáó ÷è ïðèëàäó, ùîáè ïðèäèâèòèñü ³
ïîáà÷èòè, ùî â³äáóâàºòüñÿ äåñü òàì ñàìå çàðàç.
Êîëèñü áóëî ñêàçàíî: «Ëþäèíà, ùî íå çíຠñâîãî ìèíóëîãî, íå
ìຠìàéáóòíüîãî». Àñòðîíîì³ÿ — öå íàóêà ïðî ìèíóëå. Òîæ ï³çíàéìî ¿¿, ùîá âïåâíåíî áóäóâàòè íàøå ìàéáóòíº!
Óñï³õ³â âàì ³ ÷èñòîãî íåáà!

Äåñü òàì äàëåêî ùîñü íàäçâè÷àéíå
÷åêຠíà òå, ùîá áóòè âèâ÷åíèì.
Ê. Ñàãàí

Âèâ÷èòè âñå — íåìîæëèâî. Ìàáóòü, öå âæå çðîçóì³â êîæåí ³ç
âàñ. Àëå æ öå íå çíà÷èòü, ùî ìè íå ìîæåìî çíàòè áàãàòî. Ìîæëèâîñò³ íàøîãî ìîçêó ìàéæå íåîáìåæåí³ — íåäàðìà â÷åí³ êàæóòü,
ùî ìè âèêîðèñòîâóºìî ¿õ ëèøå íà 3—5 â³äñîòê³â. Òîæ ÿê áóòè?
Çâè÷àéíî, ùîá ïîÿñíèòè ÿêóñü çàêîíîì³ðí³ñòü, ö³êàâèé ôàêò,
íå îáîâ’ÿçêîâî òðåáà ùîñü âèâ÷àòè íàïàì’ÿòü: ìîæíà ïðîñòî çàìèñëèòèñü ³ ñïðîáóâàòè çðîçóì³òè, ÷îìó âñå âèõîäèòü ñàìå òàê, à
íå ³íàêøå. ² àñòðîíîì³ÿ — íàóêà ïðî ìèíóëå — íàäຠíàì òàêó
ìîæëèâ³ñòü: ñïîñòåð³ãàòè ³ ðîçóì³òè.
Äàâàéòå çðîáèìî öåé êðîê. Ïèëüíèé ³ äîïèòëèâèé — ïîãëÿä ³ç
ñåðåäèíè.

³äêðèâàþ÷è Âñåñâ³ò
ßê ³ñòèíà — ºäèíà, à ïðàâäà äëÿ êîæíî¿ ëþäèíè — ñâîÿ,
òàê ³ ó êîæíîãî ç âàñ
áóäå ñâ³é Âñåñâ³ò.
² óÿâëÿòè éîãî êîæåí
ç âàñ áóäå ïî-ñâîºìó.
Àëå æ äàâàéòå ïðîâåäåìî íåâåëè÷êó åêñêóðñ³þ, ùîá çðîçóì³òè, ÿê çáóäîâàíèé
íàø Âñåñâ³ò, ³ç ÷îãî
â³í ñêëàäàºòüñÿ ³ äå ìè
ç âàìè â íüîìó ðîçòàøîâàí³.
ßêùî âè óâàæíî
ïîñïîñòåð³ãàºòå çà íåáîì, òî, íàïåâíå, çðîçó쳺òå, ÷îìó áàãàòî

ʳëüê³ñòü ç³ðîê ó Âñåñâ³ò³ ïåðåâèùóº ê³ëüê³ñòü
ï³ùèíîê íà âñ³õ ïëÿæàõ Çåìë³

%

ñòîë³òü íàø³ ïðåäêè ââàæàëè Çåìëþ öåíòðîì Âñåñâ³òó. Íåâàæêî
ïîáà÷èòè, ùî é íàñïðàâä³ âñå íà çîðÿíîìó íåá³ í³áèòî ðóõàºòüñÿ
íàâêîëî íàñ. Àëå æ íèí³ ìè òî÷íî çíàºìî, ùî öå íå òàê. Íàøà
Çåìëÿ — óñüîãî ëèøå îäíà ç äåâ’ÿòè âåëèêèõ ïëàíåò Ñîíÿ÷íî¿
ñèñòåìè, ùî îáåðòàþòüñÿ ìàéæå êðóãîâèìè îðá³òàìè íàâêîëî
öåíòðàëüíî¿ ç³ðêè — Ñîíöÿ. Îñòàííÿ, â ñâîþ ÷åðãó, º âñüîãî ëèøå
ïîñåðåäíüîþ çîðåþ, ÿêèõ ó Âñåñâ³ò³ ì³ëüéîíè ³ ì³ëüÿðäè.
²ñòîðè÷íèé øëÿõ, ÿêèé ïðîéøëî ëþäñòâî ïðîòÿãîì áàãàòüîõ
â³ê³â äî ðîçóì³ííÿ ñàìå ö³º¿ çàãàëüíîâèçíàíî¿ òåïåð ìîäåë³, áóâ
äîâãèì ³ òÿæêèì. ³í ñêëàäàâñÿ ç â³ääàíîñò³ òà ³íòåëåêòóàëüíèõ
çóñèëü òèñÿ÷ ëþäåé — ó÷åíèõ, ô³ëîñîô³â òîùî. Ìè ùå íåîäíîðàçîâî ïîáà÷èìî, ÿê ¿õí³ â³äêðèòòÿ ÷àñîì áóêâàëüíî ïåðåâåðòàëè äîãîðè íîãàìè ëþäñüêå ñâ³òîñïðèéíÿòòÿ òà ïîãëÿäè íà Âñåñâ³ò.
Òî æ ÿêèé â³í, öåé Âñåñâ³ò, êîòðèé ìè ìàºìî çìîãó ðîçóì³òè
çàâäÿêè âñ³ì öèì ëþäÿì? ßêå íàøå ì³ñöå ó íüîìó? ßêà íàøà
ñïðàâæíÿ êîñì³÷íà àäðåñà?
ßê ìè âæå çãàäóâàëè òðîõè âèùå, Çåìëÿ — öå ïëàíåòà: ïîì³ðíî
âåëèêèé îᒺêò, ùî ðóõàºòüñÿ ñâîºþ âëàñíîþ îðá³òîþ íàâêîëî ç³ðêè
(â íàøîìó âèïàäêó öÿ ç³ðêà — Ñîíöå). Ðàçîì ç íàøîþ ïëàíåòîþ
ìè âõîäèìî äî àíñàìáëþ 9 âåëèêèõ ïëàíåò, á³ëüø í³æ 50 ¿õí³õ ñóïóòíèê³â, à òàêîæ ñîòåíü òèñÿ÷ ìàëèõ ïëàíåò — àñòåðî¿ä³â, — êîìåò
òà ³íøèõ ìàëèõ ò³ë. Óâåñü öåé êîìïëåêñ ìè íàçèâàºìî Ñîíÿ÷íîþ
ñèñòåìîþ.

Çåìëÿ — ÷àñòèíà ñêëàäíî¿ áàãàòîð³âíåâî¿