Трэба ўявіць Сізіфа шчаслівым [Валянцін Акудовіч] (fb2) читать постранично


 [Настройки текста]  [Cбросить фильтры]



Валянцін АКУДОВІЧ


ТРЭБА ЎЯВІЦЬ СІЗІФА ШЧАСЛІВЫМ

(Хронікі беларускага інтэлектуала)


ЛІТАРАТУРНЫ ІНСТЫТУТ


Я краў тры разы. Першы і трэці выпадак не дзеля гэтага аповеду. А вось другім, здаецца, будзе ў самы раз распачаць гаворку пра Літаратурны інстытут.

Я не памятаю дакладна, калі навучыўся чытаць, аднак, засвоіўшы гэтую справу, чытаў такім спехам, што, здаралася, бегаў у местачковую бібліятэку па два разы на дзень. Бібліятэкарка чамусьці не давала больш за тры кніжыцы адразу, а потым злавалася, што я адно гартаю іх дзеля малюнкаў і зноў скачу ў бібліятэку напускаць холаду.

Натуральна, у мяне не хапала адвагі нагадаць ёй, што хоць я яшчэ малы, але ўжо чытаю некаторыя кніжыцы і без малюнкаў, у чым нескладана пераканацца, пагартаўшы хаця б тыя, што цяпер у яе пад рукой.

Я адно вінавата ўгінаў галаву і думаў, што калі вырасту, дык ажанюся не з жанчынай, а з бібліятэкай. Бо не было ў мяне тады іншага жадання, акрамя як чытаць і самому пісаць кнігі.

Калі б у тую пару мне прапанавалі выбар: быць Уладаром усіх сонцаў і сусветаў ці лядашчым пісакам, нейкі твор якога прачытае ўсяго толькі выпадковы чалавек, я б не вагаўся ні хвіліны, бо тады быў пэўны, што сусвет і людства створаныя адно дзеля таго, каб было аб чым пісаць кнігі.

Што там казаць, мне вельмі карцела і самому далучыцца да гэтай блаславёнай справы. Аднак, перш чым улегчыся ў творыва, патрабавалася вырашыць адну сур’ёзную праблему: чым пісаць? Недарэчна было нават думаць, быццам пісьменнікі пішуць пёркавай асадкай, якой трэба раз-пораз мусова дзяўбсці школьную чарніліцу.

І я скраў у старэйшага прыяцеля аўтаручку...

Але кнігу тады не напісаў, бо бацькі майго прыяцеля (і сябры маіх бацькоў) неяк заўважылі ў мяне скрадзенае.

Было вельмі сорамна - і мне, і маім бацькам. Зрэшты, без таго пякельнага сораму я б ужо і не памятаў, што першую сваю кніжыцу выдаў праз сорак год пасля таго, як пачаў яе пісаць.

***

Напрыканцы шасцідзясятых я апынуўся ў Мінску, дзе мяне ўладкавалі на маторны завод (токар, слесар, выпрабавальнік рухавікоў, экспедытар). Паміж зменай гэтых прафесій забралі ў войска. Там асколак гранаты трапіў у вока, і пасля шпіталя мяне камісавалі з войска. Тады я зноў вярнуўся ў свой эксперыментальны цэх.

Мой раман з маторным заводам запыніўся на 1975 годзе. Я даслаў на конкурс у маскоўскі Літаратурны інстытут невялічкую аповесць, паспяхова яго прайшоў (казалі пра больш як сто чалавек на месца), і пасля іспытаў мяне запрасілі на вучобу.

Ад шчасця мяне напраўду ліхаманіла, аднак страху было яшчэ болей. Раптам не прыдамся і мяне пагоняць назад у задымлены цэх Мінскага маторнага завода!

Дарэчы, на пачатку сітуацыя яшчэ моцна ўскладнілася адным драматычным сюжэтам. Я ж паступаў на завочнае аддзяленне, толькі адразу пасля апошняга іспыту мяне выклікалі ў прыёмную камісію, дзе прапанавалі перабрацца на вочнае навучанне.

Гэта азначала пакінуць Мінск і на пяць гадоў пераехаць у Маскву. Тут я і разгубіўся, паколькі ў Мінску заставалася маё вялікае каханне.

Хаця варта ўдакладніць: другое вялікае каханне. Першае здарылася ў восьмым класе і доўжылася сем гадоў. Гэта было апакаліптычных памераў узрушэнне: неверагодна шчаснае і гэтаксама пакутнае. На выпускным вечары я ўпершыню запаліў цыгарэту, бо ўжо здагадваўся, што ніколі болей не пабачу сваю каханую.

Між іншым, яна і ведаць не ведала пра пакуты маладога Вертэра. Мера маёй сарамлівасці ў тую пару была такой, што я і на дыбе не сказаў бы: "Кахаю!"

(Толькі праз гады здагадаўся, чаму хлопцу бывае так складана вымавіць самае галоўнае слова свайго жыцця? Бо спадысподу прыўкраснага слова "Кахаю" маўчыць брыдкае "Хачу".)

Другое маё каханне ўжо было цалкам дарослым з усімі яго сюжэтамі ды атрыбутамі: ад сарамлівых заляцанняў да жарсных пацалункаў і ўсялякага такога падобнага. Мы з дзяўчынай ужо нават пачыналі як бы жартам разважаць пра шлюб...

Агаломшаны, пабег па парады да прыяцеляў, з якімі прысябраваўся падчас іспытаў. Чаго толькі ні пачуў ад іх за бліжэйшыя некалькі гадзінаў: ідыёт, балбес, прыдурак, хворы на ўсю галаву і г.д. і да т.п.

Што праўда, было і колькі рацыянальных аргументаў. Хіба не найбольш важкі - што Мінск зусім не далёка ад Масквы і можна ездзіць цалавацца хоць сабе кожны ўікэнд... А пяць гадоў са стыпендыяй у сталіцы свету - гэта ж і словаў такіх няма, каб маё шчасце апісаць...

І я здрадзіў каханню дзеля літаратуры. Ну, не зусім здрадзіў, бо і цалавацца ездзіў, і праз нейкі час па вяртанні ў Мінск мы пабраліся шлюбам. Але ў той дзень выбару я ведаў, што здрадзіў.

***

Мае страхі, што буду выгнаны з Эдэму, не спраўдзіліся. Праз колькі месяцаў пачуваў ужо сябе досыць упэўнена сярод