Скандинавия мифологиясе [Финн Олафссон] (fb2) читать постранично

Финн Олафссон Скандинавия мифологиясе

Дөньяның барлыкка килүе

Башта берни дә булмаган: җир дә, күк йөзе дә, ком да, салкын дулкыннар да. Бары тик бер зур кара Гиннунгагап дигән упкын гына булган. Аннан төньякка таба томаннар иле Нифльхейм, ә көньякка таба — ут иле Муспельхейм урнашкан булган. Тыныч, якты һәм эссе булган Муспельхеймда, шундый эссе ки, анда бу ил балаларыннан — ут албастыларыннан башка, беркем дә тора алмаган. Нифльхеймда, киресенчә, мәңгелек суыклык һәм караңгылык өстенлек иткән.

Менә томаннар илендә Гергельмир чишмәсе бәреп чыккан. Унике көчле ташкын, Эливагар, аннан үз башлангычын алып, Гиннунгагап упкынына юнәлеп, көньякка таба агып төшкән. Томаннар иленең көчле суыгы бу ташкыннар суын бозга әйләндергән, ләкин Гергельмир чыганагы туктамыйча агып торган. Зур боз кисәкләре үсә торган һәм Муспельхеймга һаман якынлаша барган. Ниһаять, боз ут иленә шундый якынлашкан ки, шулвакыт эри башлаган. Муспельхеймнан чыккан очкыннар, боз белән кушылып, анда тереклек уяткан. Шуннан соң Гиннунгагапның чиксез бозлы киңлекләр упкыныннан кинәт бик зур сын барлыкка килгән. Ул да булса албасты Имир, дөньяда тәүге тере зат пәйда булган.

Шул ук көнне Имирның сул кулы астында малай белән кыз, ә аның аякларыннан алты башлы албасты Трудгельмир барлыкка килгән. Шулай итеп албастылар нәселенә, аларны барлыкка китергән боз һәм ялкын кебек аяусыз һәм мәкерле Гримтурсеннарга нигез салынган.

Албастылар белән бер үк вакытта эрегән боздан бик зур Аудумбла дигән сыер барлыкка килгән. Анын җилененнән, Имирга һәм аның балаларына азык бирә торган, дүрт сөтле елга ага башлаган. Яшел утлавыклар әле булмаган, шуңа күрә Аудумбла, зур тозлы боз кисәкләрен ялап, көтүдә йөргән. Беренче көннең ахырында шул боз кисәкләренең берсе өстендә чәчләр, икенче көнне — бер баш, өченче көнгә боз кисәгеннән куәтле албасты Бури барлыкка килгән. Аның улы Бер үзенә хатын итеп Бесланы алган, һәм ул аңа өч ул: Один, Вили һәм Ве аллаларын тудырган.

Бу аллаларга алар яши торган дөнья ошамаган, аяусыз Имирның хакимлегенә дә алар түзә алмаган. Алар беренче албастыга каршы төшкәннәр һәм озак, каты көрәштән соң аны һәлак иткәннәр.

Имир шундый зур булган ки, анын яраларыннан чыккан канында башка албастылар баткан, хәтта сыер Аудумбла да. Бары тик Имирның оныкларының берсе — албасты Бергельмир гына көймә төзеп, үзенең хатыны белән котылган.

Хәзер инде беркем дә аллаларга дөньяны үзләренчә оештырырга комачауламаган. Алар, Имир гәүдәсеннән яссы түгәрәк формасында җир ясап, аны албастының каныннан барлыкка килгән зур диңгезнең уртасына урнаштырганнар. Җирне аллалар “Мидгард” (“урта ил”) дип атаганнар. Шуннан соң туганнар Имирның баш сөягеннән — күк йөзе, сөякләреннән — таулар, чәчләреннән — агачлар, тешләреннән — ташлар, ә баш миеннән — болытлар ясаганнар. Күк йөзенең һәр дүрт почмагын мөгез формасына төреп, аллалар һәрберсенә бер җил урнаштырганнар: төньягына — Нордри, көньягына — Судри, көнбатышына — Вестри, һәм көнчыгышына — Аустри. Муспельхеймнан чыккан очкыннардан йолдызлар ясап, аллалар, аларны күк йөзен бизәү өчен, шунда урнаштырганнар. Йолдызларның бер өлешен алар хәрәкәтләнмәүчән итеп калдырганнар, калганнырын, вакытны белеп торыр өчен, түгәрәк буенча урнаштырганнар.

Дөньяны барлыкка китергәннән соң, Один һәм абыйлары аңа җан ияләре урнаштырырга уйлаганнар. Бервакыт диңгезнең яр буенда алар ике агач: корычагач һәм зирек тапканнар. Аллалар аларны кисеп, корычагачтан — ир-ат, зиректән хатын-кыз ясаганнар. Один аларга җан керткән, Вили — ихтыяр, акыл һәм омтылыш, Ве кеше кыяфәте биргән. Шулай итеп беренче кешеләр барлыкка килгән. Ир-атның исеме — Аск, хатын-кызныкы Эмбла булган.

Аллалар албастылар турында да онытмаган. Диңгез артында, Мидгардтан көнбатышка таба алар Йотунхейм илен булдырганнар һәм аны Бергельмир белән аның нәселенә биргәннәр.

Вакытлар үткән, аллалар тагын да күбәйгән. Туганнарның өлкәне Одинның күп балалары туган. Алар үзләренә җирдән биектә ил төзегәннәр һәм аңа Асгард дип исем биргәннәр, ә үзләрен — Аслар дип атаганнар.

Мундильфери һәм аның балалары

Беренче кешеләрнең тормышы күңелсез булган. Бөтен дөньяда мәңгелек төн хакимлек иткән, һәм бары тик тонык, җемелдәп торган йолдызлар яктысы гына караңгылыкны бераз тараткан. Кояш һәм ай әле булмаган, ә алардан башка кырларда чәчүлекләр яшелләнмәгән, бакчаларда агачлар чәчәк атмаган. Шулвакыт, җирне яктырту өчен, Один абыйлары белән Муспельхеймнан ут алып, аннан кояш һәм ай ясаганнар. Һичшиксез, алар туганнар тарафыннан кайчан да булса ясалган иң яхшы һәм иң матур җисемнәр булып чыккан. Аллалар үзләренең хезмәт җимешләре белән бик канәгать булган, ләкин кем кояш белән айны һава буенча йөртер микән, дип һич тә уйлап таба алмаганнар.

Шул ук вакытта җирдә Мундильфери дигән бер адәм яшәгән, һәм аның булган ди искитәрлек кызы белән малае. Мундильфери алар белән бик горурланган. Аллаларның нинди матур җисемнәр