Таямнічы надпіс [Валянцін Зуб] (fb2) читать постранично, страница - 2

чырыкнуў па кары, а ён — таямнічыя літары…

Аднак, падпарадкоўваючыся большасці, пайшоў за сябрамі і Жэнька.

Вёска Ляхаўцы, дзе адбывалася гэтая падзея, у час вайны была амаль дашчэнту знішчана фашыстамі. Цяпер вёска адбудавалася і стала прыгажэйшай, чым была раней. Калгаснікі з зямлянак перасяліліся ў новыя дамы. Для дзяцей пабудавалі новую, двухпавярховую школу. У цэнтры сяла вырас прасторны клуб, побач з ім — будынкі сельскага Савета і ўрачэбнага ўчастка.

А вясной пачалося будаўніцтва калгаснай электрастанцыі. Сюды і прыбеглі школьнікі.

— Таямнічыя літары вось тут, наверсе, — паказаў Васілёк на самы высокі штабель бярвенняў.

— Ат, таямнічыя, таямнічыя, — насмешліва махнуў рукой Жэнька, — гаварыў бы проста: «нейкія літары».

— Але ж тут і сапраўды нешта напісана… — пачуўся зверху голас Толіка. Ён ужо сядзеў на верхнім бервяне штабеля і ўважліва разглядаў пацямнелыя ад часу літары…

Да Толіка на бярвенне пачалі адразу ж узбірацца ўсе хлопчыкі. Дзяўчынкі стаялі ўнізе і патрабавалі, каб ім абавязкова аб усім дакладвалі.

— Вось гэта не то «Г», не то «Т», — паказваў Васілёк, які ўжо сядзеў побач з Толікам.

— Гэта «Т», — выказаў думку Толік, — бо за ім ідзе «у», потым зноў «т», і атрымліваецца «Тут».

— А далей нічога не разбярэш, — уздыхнуў Васілёк.

— Пусці мяне, — папрасіў Жэнька, адхіляючы Васілька.

— Не пушчу… — заўпарціўся Васілёк.

— Гэта чаму?

— Ты ж нават не хацеў сюды ісці.

— А цяпер захацеў! — адказаў Жэнька і, адціснуўшы Васілька, нахіліўся над бервяном. — Вось гэты серпік, напэўна, азначае «С», а крыжык — «X», — здагадаўся ён, прыглядваючыся да літар.

— Разгаданы яшчэ дзве літары «с» і «х», — перадаў дзяўчынкам апошнія навіны Васілёк.

— Далей ідзе літара «А», якая зусім добра захавалася, — паведаміў Жэнька. — А за ёй «В» і зноў «А».

— Вось і атрымліваецца «Тут схавана», — падагуліў Толік.

— Ага, ага, цікава, — заёрзаў на бервяне Васілёк, — а што ж далей?

— Я ўжо разабраў наступнае слова, — радасна абвясціў Жэнька. — Вось паглядзі, Толік: гэта «П», а гэта, мабыць, «Р», хоць яно і не вельмі выразнае, а вось «А» — «пра»… «праца»… Значыць, калі прачытаць усё, атрымаецца: «Тут схавана праца».

— А што могуць азначаць гэтыя словы? — задуменна прагаварыў Васілёк.

— Хто ж яго ведае, — задумаўся і Толік, — тут яшчэ нешта напісана, толькі нельга разабраць, бо якраз гэтае слова трапіла пад распіл.

— Можа, геолагі што-небудзь знайшлі пад гэтым дрэвам і напісалі, каб не забыцца, — выгукнула знізу Ніна.

— Дык яны б проста напісалі: «Тут знойдзена нафта» ці вугаль, соль, а то «праца», — нездаволены такім тлумачэннем, запярэчыў Жэнька. — Можа, гэта чый-небудзь жарт?

— Не, гэта не жарт, — сказаў Толік. — Каб хто жартаваў, дык выразаў бы які-небудзь іншы надпіс, напрыклад: «Тут схаваны скарб» ці яшчэ што, а то — «праца». Шкада, што самае галоўнае слова, якое б нам усё растлумачыла, якраз перапілавана. Вось каб яго прачытаць!..

— Гэта немагчыма! — сумна адказаў Жэнька. — Тут засталіся адны вяршкі ад літар.

— А я думаю, магчыма! — не згадзіўся Васілёк.

— Але як, як? — захваляваўся і Толік.

— Трэба знайсці пень ад гэтага дрэва, вось як!

— Ды як жа ты яго знойдзеш, калі невядома нават, з якой дзялянкі бярвенні.

— Пра гэта даведацца няцяжка. Распытаем у тых, хто іх вазіў.

— Так, добрая ідэя! — згадзіўся Толік з думкай Васілька. — Сапраўды, трэба будзе распытаць, з якіх дзялянак вазілі бярвенні для электрастанцыі.

— Я магу гэта хутка высветліць, — прапанавала Ніна, — бо мой бацька быў брыгадзірам возчыкаў.

— А тады, — развіваў сваю думку Толік, — калі мы даведаемся, адкуль прывезена бярвенне, мы адпілуем кружок бервяна з літарамі і пойдзем шукаць патрэбны пень. Я лічу, што гэтыя літары маюць вялікае значэнне.

— Чаму?

— Паглядзіце, як крыва яны выразаны. Напэўна, чалавек, які іх выразаў, вельмі спяшаўся. А можа, ён быў цяжка паранены і хацеў перад смерцю перадаць людзям таямніцу, якую ён ведаў…

— Цяжка паранены?.. Адкуль ты ўзяў? — недаверліва спытаў у Толіка Жэнька.

— А ты паглядзі, як нізка літары ад зямлі, ля самага камля. Так і здаецца, што нехта выразаў іх седзячы або нават лежачы, — адказаў Толік. — Ты, Ніна, калі будзеш распытваць у возчыкаў пра дзялянкі, запытай, можа, яны што знаходзілі цікавае? Для нас гэта вельмі важна.

— Бачыш, Жэнька, — сказала Ніна, — а ты гаварыў, што за цікавым трэба ехаць за трыдзевяць зямель. Я думаю, што наша спрэчка цяпер вырашылася сама сабой. Так, Толік?

— Я і сам добра не ведаю. Параімся з Зінаідай Антонаўнай, ці варта ўсяму краязнаўчаму гуртку ісці расследаваць гэты надпіс.

— Аднак расследаваць яго трэба абавязкова! — сказаў Васілёк.

— Ну, тады пайшлі хутчэй да Зінаіды Антонаўны, — прапанаваў Толік.

Пераганяючы адзін аднаго, хлопцы і дзяўчаты кінуліся бегчы да сваёй любімай настаўніцы, з якой ім як мага