Кім і Валерыя [Мікола Гіль] (fb2) читать постранично, страница - 2

менш за ўсё. Пагаджаецца на тым, што, маўляў, усё адно ніхто свайго апошняга ўздыху не ўгадае, таму лепш і не думаць пра тое. А от што было — гэта не забаронена, гэта і ўспомніць можна. Мо нават не толькі можна, а і трэба. Раптам і сабе самой што прыдасца, а галоўнае, мо хоць маленькую службу саслужыць дзецям і ўнукам. Яны, праўда, не надта і прыслухоўваюцца, але — такой бяды. Цяпер не прыслухаюцца, дык мо пазней надарыцца тая хвіліна, калі матчына ці бабуліна слова прыбяжыць на памяць,— жыццё ж у іх, асабліва ўва ўнукаў, яшчэ наперадзе, і можа быць у тым жыцці шмат чаго. А самой акрамя ўсяго ўсё, што ўспамінаецца,— як падтрымка перад канцом, перад безвыходнасцю. Адно ўспомніцца, другое, трэцяе — глядзіш — неяк і лягчэй, быццам смялей думаецца пра той момант, калі цябе не стане.

Жыве чалавек столькі, кажуць, колькі яго памятаюць. А каго даўжэй памятаюць, а каго — карацей? А каго зусім не памятаюць, не хочуць памятаць? Мусіць, ніякага чалавека не памятаюць. Таго, хто быў ні благі, ні добры. Каторы адно для сябе жыў. Благога ж доўга памятаюць. Цётка Стэфа гэта ведае. Паліцая, таго душагуба Азановіча, у Альхоўцы і цяпер, мусіць, помняць. Дваццаць гадоў па вайне жыла яна ў Альхоўцы і бачыла: помнілі яго людзі. Пры нагодзе так і казалі: а ўжо ж такі люты, як Азановіч той! Аднак жа добры чалавек, мусіць, даўжэй усяго жыве ў людской памяці. Вунь, хто быў Петрык, чыім імем крыніца ў Альхоўцы завецца, ужо ніхто і не ведае, а кожан, хто нап'ецца, памінае яго добрым словам,— Петрыкава крыніца. Альбо — Анціпава сажалка на аселіцы. Таго Анціпа даўным-даўно і костачкі сатлелі, а ў ягонай сажалцы і цяпер дзеці пялёхаюцца. Колькі людцаў пакінула па сабе доўгую і добрую памяць! Толькі адну Альхоўку вазьмі ды прыпомні...

У Альхоўцы яна, цётка Стэфа, нарадзілася. Не, нарадзілася ў Ганаровічах, за тры кіламетры, а ў Альхоўку замуж пайшла, за Раманка свайго. Даўно яна не была ні ў Альхоўцы, ні ў Ганаровічах. За дваццаць гадоў, як з'ехала адтуль, два разочкі ўсяго. Няма да каго ездзіць. Бацька і маці памерлі яшчэ да вайны, перад саменькаю вайною; браты Паўлюк і Пятрусь разам з сем'ямі ў вайну пагінулі — іх усіх спалілі жывымі ў першую блакаду; Іван маладым па дурноце сваёй загінуў — з вяселля ішоў, з Забор'я, і замерз, у сумяі знайшлі на трэці дзень, а Кастусь без вестак прапаў недзе на Далёкім Усходзе, дзе служыў камандзірам яшчэ да вайны; сястра Аксеня ў Ленінградзе ад голаду ў блакаду зайшлася, а сярэдняя іхняя, Волька, як і сама яна, з'ехала ў горад, толькі не ў Мінск, а ў Жодзіна, чатыры гады, як памерла, і пахавана не там, дзе нарадзілася, а на гарадскіх могілках. От і няма ёй да каго ездзіць. А ўсё ж два разочкі з'ездзіла. Хаваючыся з'ездзіла. Быццам у маліну, а па самой справе — паглядзець, паслухаць, што там і як. Ці цеперся развіталася з Альхоўкай, усе свае карані там паабсякала, а ўсё адно цягне туды і цягне, як магнітам.

Гэта ж, памятае, сышла з аўтобуса, ступіла на брук, а да яе як кінецца кабета, як загамоніць: «А Стэпачка, а родненькая, няўжо гэта ты?!» Расплакалася яна тады, тым разам, абдымаючы на вуліцы, у смуродным шызым воблачку, які пакінуў пасля сябе аўтобус, Гілену Прусаву. Расплакалася ад таго ўжо, што сваё звычнае імя пачула — Стэпачка. Яна ж у горадзе зрабілася цёткай Стэфай. А ўсё жыццё, лічы, як выйшла за Раманка і пераехала ў Альхоўку, была Стэпачкай. Ён — Раманок, а яна — Стэпачка. Ён-то быў Раманком і перад тым — усе да яго Раманок ды Раманок. А яна ў маці, у Ганаровічах, Стапкай хадзіла. І ў хаце і на вуліцы яе так і звалі — Стэпка. А ў Альхоўцы ўраз перарабілі на Стэпачку. Каб сказаць, што яна малая была, дробная, мізэрная, дык — не. Гэта ж, пэўна, па Раманку, па мужыку ахрысцілі. Калі ён Раманок, дык, значыцца, яна — Стэпачка. Так і пайшло. Па вайне Раманка не стала, а яна ўсё роўна Стэпачкай засталася. І дваццаць гадоў усё Стэпачка ды Стэпачка. Калі дык яшчэ Раманкова дададуць.

А ў горадзе неўпрыкмет на цётку Стэфу перайначылі. Новае імя прыліпла да яе ў бальніцы. Перабралася яна ў Мінск да Васі, да старэйшага свайго. А жыў Вася на пятым паверсе, пад самай страхою. Ёй тады якраз шэсцьдзесят стукнула, лёгкая яшчэ была на ногі і, злаўчыўшыся, ледзьве не бегала па тых гулкіх, стромых прыступках уверх-уніз. І дабегалася баба: паляцела аднаго разу потырч носам і зламала нагу. І трапіла ў бальніцу. І так нагледзелася там на людскую немач, наслухалася і добрага і благога, што, ачуняўшы, развітаўшыся з мыліцамі, пайшла ў тую ж бальніцу, на той жа паверх, санітаркай. Вася адгаворваў, і Аня яго таксама. Казалі: «Нашто табе, мама, за кімсьці прыбіраць?» А яна заўпарцілася, пайшла. Дзеткі, сказала, не дай бог вам туды трапляць, але калі трапіце, дык хай пры вас старая нянька-санітарка будзе, а не маладое, дурное і сарамлівае, ды яшчэ і гідлівае дзяўчо. Стары чалавек лепш зразумее і боль чалавечы і не будзе гідзіцца таго, чаго, ведае, не трэба гідзіцца...

Там, у бальніцы, яе і ахрысцілі цёткай Стэфай. Нехта з хворых адзін раз гэтак сказаў, другі, а пасля і хворыя, і сёстры, каторыя маладзейшыя, і дактары пачалі гэтак