Мінскі напрамак. Том І [Іван Мележ] (fb2) читать постранично, страница - 2

сказала сурова, але спагадліва Шабуніха. — Так лягчэй?

— Лягчэй, — прашаптала жанчына.

Яны разам пабрылі па грэблі. Потым грэбля кончылася, i яны пайшлі па куп'і. Пачаўся дробны забалочаны лясок, у якім худыя алешынкі-недаросткі мяшаліся зрэдку з бярозкамі. Абмінулі моўчкі вялікую варонку ад бомбы, напоўненую да паловы рудой балотнай вадою. На вывернутай зямлі пры дарозе ляжалі забітыя з пачарнелымі тварамі. Над імі ніхто не плакаў, не жахаўся. У кожнага сваё гора.

Аўдоцця час-ад-часу ўстрывожана пазіралаў хмарнае неба, недаверліва прыслухоўвалася, ці не набліжаецца няроўнае перарывістае завыванне. Не разабраць. Адно было чуваць — ззаду густа траскочуць кулямёты, раз-по-раз даносяцца глухія моцныя выбухі.

Яна зноў спынілася i паглядзела назад. Там муж, Змітро, — там многа знаёмых партызан б'юцца насмерць з гітлераўцамі.

Ці ўтрымаюцца? Ці выжывуць?.. Грудзі Шабуніхі сціснула туга. «Змітро, беражыся, глядзі!» — нема падумала, папрасіла яна.

Аўдоцця прыцягнула да грудзей галоўку сына, моцна прытуліла.

2...

Праз дзве ці тры гадзіны Шабуня атрымаў паведамленне, што гітлераўцы прарваліся да брыгаднай пераправы. На шчасце, ix удалося затрымаць. Каб спыніць немцаў зусім, партызаны мост цераз рэчку ўзарвалі, а грэбельку на багністым узбярэжжы ў некалькіх месцах замініравалі. Атрады адышлі добра.

Аднак гэта рэзка пагоршыла становішча роты Шабуні, якая прыкрывала адыход атрадаў. Адступаць можна было цяпер толькі праз гнілое, дрыгвяное балота. Але самая большая бяда, пэўна, была ў тым, што немцы адразу ж супраць роты ўзмацнілі націск. Адна за адной пачаліся шалёныя атакі.

Снарады i міны са свістам лажыліся спераду, ззаду, збоку. Здрыгалася зямля. Шыбалі ўгару цёмныя стаўбуры дыму, вогненна бліскала полымя. То ў адным месцы, то ў другім узляталі маладыя сасонкі, вырваныя з карэннем, кружачыся, падалі з павольна асядаючым пяском; згары сыпаліся ссечаныя асколкамі галінкі.

Адна міна ўцэліла ў ствол сасны. Коратка бліснула полымя, i дрэва пераламалася. Тонкая стромкая вяршыня, акрэсліўшы лапчастаю макаўкаю дугу, моўчкі апусцілася на зямлю. Застаўся цяпер тырчаць толькi камель з вострым белым верхам.

Туравец — камісар брыгады — разам з другімі ляжаў на траве, хаваючыся за камлі дрэваў. Здавалася, што зараз на галаву ўпадзе міна, хацелася ўціснуцца глыбей у зямлю, каб ніякі асколак не зачапіў.

Калі раптам сціхла, Туравец не адразу пачуў, што настала цішыня, бо ў вушах яшчэ звінела. Ён атрос пясок, які насыпаўся за каўнер, прачысціў вушы...

Было так ціха, што ламала скроні.

Па пясчаным адхоне поўз, растаючы, горкі белаваты дым. Ад яго душыла ў грудзях i шчымела ў горле.

— Зараз пойдуць...— сказаў поруч Шабуня, поўны, з абвіслымі вусамі, немалады чалавек.

У голасе камандзіра роты Туравец пачуў непрыхаваную трывогу. Ён мімаволі зірнуў на Шабуню, — той глядзеў наперад, дзе былі гітлераўцы. На яго віслых вусах — чамусьці кінулася ў вочы камісару — ліпелі камячкі пяску.

— Ся-стру-у! — перадалі па ланцугу. Туравец заўважыў, як Ніна — сястра — праз хвіліну прабегла паўз яго.

Шабуня, не адрываючы позірку ад гітлераўцаў, гаварыў:

— Нічыпар, як ты думаеш: Ярмак, пэўна, цяпер далёка?.. Знік з-пад самага ix носа. Нам i не легка зараз будзе дагнаць яго... Мы знімемся, як толькі пачне цямнець. Я буду вясці, я тут добра ведаю кожную сцежку... — ён запыніўся i раптам вылаяўся: — Пайшлі... От, свалата!

Туравец, які сачыў за полем, убачыў наводдалек постаці. Яны былі ледзь прыкметны на цёмнай зубчатай сценцы ельнічку.

Гітлераўды ішлі павольна, нястройным ланцугом, то сціскаючыся ў купкі, то разыходзячыся. Каб не гэты рух адсюль здавалася б, што яны стаяць на месцы.

На полі там i тут былі відаць трупы ў шэра-зялёнай вопратцы, енчылі непрыбраныя раненыя, a гітлераўды зноў ішлі. Пазіраючы на далёкія постаці, Туравец адчуў, як сэрца напаўняе напружанае чаканне.

— Упартыя!.. чортавае племя! — вылаяўся Шабуня.

Гэта было трэці раз. Трэцяя атака.

У чаканні атакі Туравец неяк заўважыў вялікую рудую мурашку, што спакойна i дзелавіта паўзла з паклажаю па пясчанай лысінцы між рэдкіх кусточкаў травы. «Бач ты! — здзівіўся i чамўсьці ўзрадаваўся камісар. — Тут, здаецца, канец свету, а яна i не шманае: маўляў, што мне да вас, да ўсяго, у мяне свой клопат!..»

Раптам з ельнічку, адкуль выбеглі салдаты, вынырнула прыземістая, падобная да чарапахі машына i, пакалыхваючыся з боку на бок, рушыла, пераганяючы пехацінцаў. Следам за ёй паказалася другая.

— Танкі! — крыкнуў нехта.

Шабуня на адзін міг кінуў на камісара быстры позірк, у якім былі відаць неспакой i трывога. Ён нібы шукаў падтрымкі ў камісара. У наступную хвіліну Шабуня ўжо камандаваў:

— Бранябойшчыкі-і-і... па танках!.. Падрыхтаваць гранаты!..

На адной машыне бліснуў агеньчык, i на ўзлессі нізка, са свістам ірвучы паветра, шугануў снарад.

Туравец, схапіўшы дзве гранаты, што ляжалі ў ямцы між карнявішча, крыкнуў на хаду