Автомобіль. Дитяча енциклопедія. [Галина Доніна] (pdf) читать постранично, страница - 3

êàðåòè ³ áðè÷êè, åê³ïàæ³ ³ ïðîëüîòêè, ô³àêðè ³ äèë³æàíñè «òðàíñïîðòóâàëè» êîí³. Çðîáèòè òàê, ùîá êîëÿñêà ðóõàëàñÿ
ñàìà — òî áóëà àæ íàäòî ñì³ëèâà ³äåÿ.
² âñå æ Ó ÷åðâí³ 1751 ðîêó äî ñåíàòó â Ïåòåðáóðç³ íàä³éøîâ
íåçâè÷àéíèé ëèñò. Ó íüîìó Íèæåãîðîäñüêà ãóáåðíñüêà êàíöåëÿð³ÿ
ïîâ³äîìëÿëà, ùî ñåëÿíèí Ëåîíò³é Øàìøóðåíêîâ, ÿêèé óæå
'

÷îòèðíàäöÿòü ðîê³â
ïåðåáóâàâ ó â’ÿçíèö³,
ïðîñèòü «âçÿòü åãî â
Ïåòåðáóðã äëÿ ñäåëàíèÿ êîëÿñêè ñàìîáåãëîé, ÷òî ìîæåò áåãàòü
áåç ëîøàäè». Ó ëèñò³
âêàçóâàëîñÿ, ùî êîëÿñêà «ïðàâèìà áóäåò
÷åðåç èíñòðóìåíòû
äâóìÿ ÷åëîâåêàìè,
ñòîÿùèìè íà òîé æå
êîëÿñêå, êðîìå ñèäÿ«Ñàìîêàòêà» Êóë³á³íà
ùèõ íà íåé ïðàçäíûõ
ëþäåé». Òàêèì ÷èíîì,
Øàìøóðåíêîâ îá³öÿâ çðîáèòè â³çîê, äå âèêîðèñòîâóâàëàñÿ á ì’ÿçîâà ñèëà ëþäåé — ñâîãî ðîäó ïðåäîê âåëîñèïåäà.
Ó ëþòîìó 1752 ðîêó ñåíàò âèí³ñ ð³øåííÿ âèêëèêàòè âèíàõ³äíèêà äî ñòîëèö³. Éîãî äîñòàâèëè ï³ä êîíâîºì, ³ â³í ïðèñòóïèâ äî
çä³éñíåííÿ ñâîãî çàäóìó. Ó ëèñòîïàä³ òîãî æ ðîêó êîëÿñêà áóëà
ãîòîâà, óñï³øíî âèïðîáóâàíà ³ ñõâàëåíà ñåíàòîì. Òàëàíîâèòîãî
â’ÿçíÿ íàãîðîäèëè ï’ÿòäåñÿòüìà êàðáîâàíöÿìè ³ â³äïðàâèëè íàçàä
ó â’ÿçíèöþ.
Ó êâ³òí³ íàñòóïíîãî ðîêó ñåíàòîðè îòðèìàëè ùå îäíîãî ëèñòà.
Ó íüîìó òîé æå Øàìøóðåíêîâ âèñóâàâ íîâó ïðîïîçèö³þ — «ñäåëàòü ñàíè, êîòîðûå áóäóò õîäèòü áåç ëîøàäåé çèìîé». ³í òàêîæ
âèêëàâ çàäóì ïðèëàäó, ÿêèé ñüîãîäí³ ìè íàçâàëè á ñï³äîìåòðîì:
«È åæåëè ïîçâîëåíî áóäåò, òî è åùå ñäåëàòü ìîãó ÷àñû, êîòîðûå
õîäèòü áóäóò ó êîëÿñêè íà çàäíåé îñè, íà êîòîðûõ áóäåò ïîêàçûâàòüñÿ ïî êðóãó äî òûñÿ÷è âåðñò è íà êàæäîé âåðñòå áóäåò áèòü
êîëîêîëü÷èê».
Øàìøóðåíêîâà çíîâó ïðèâåçëè äî ñòîëèö³, àëå ïîäàëüøà äîëÿ
éîãî íåâ³äîìà.
Ùå äîñêîíàë³øèì «ìóñêóëüíî-ñèëîâèì» â³çêîì áóëà «ñàìîêàòêà»
âèäàòíîãî ðîñ³éñüêîãî ìåõàí³êà ². Ï. Êóë³á³íà, ñêîíñòðóéîâàíà â
1791 ðîö³. Äëÿ çìåíøåííÿ ìàñè é çðó÷í³øîãî êåðóâàííÿ íåþ âèíàõ³äíèê çðîáèâ ¿¿ òðèêîë³ñíîþ. Ëþäèíà, ñòîÿ÷è íà çàäí³é ÷àñòèí³
åê³ïàæà, ïðèâîäèëà éîãî â ðóõ, íàòèñêàþ÷è ïî ÷åðç³ íà ïåäàë³, ùî
çà ñâîºþ ôîðìîþ íàãàäóâàëè òóôë³. «Ñàìîêàòêà» âì³ùóâàëà äâîõ


ïàñàæèð³â ³ ìîãëà ðîçâèâàòè øâèäê³ñòü 30 êì/ãîä. Öå — çàâäÿêè
ñâî¿ì âèñîêèì òåõí³÷íèì ÿêîñòÿì.  í³é óæå ñòîÿëà êîðîáêà ïåðåäà÷, âåëèêèé ìàõîâèê, ùî çàáåçïå÷óâàâ ïëàâí³ñòü ðóõó, ñâîºð³äí³
ðîëèêîâ³ ï³äøèïíèêè êî÷åííÿ. Áóâ òàêîæ ïðèñòð³é â³ëüíîãî õîäó,
çàâäÿêè ÷îìó âîä³é ì³ã â³äïî÷èâàòè ï³ä ÷àñ ðóõó êîëÿñêè ïî ³íåðö³¿.
² âñå æ óñ³ ìóñêóëüíî-ñèëîâ³ åê³ïàæ³, ÿê³ ìîæíà íàçâàòè òàêîæ
«ñàìîêàòíèìè â³çêàìè», ãîäèëèñÿ ëèøå äëÿ íåäîâãèõ ïðîãóëÿíîê
ïî ð³âíèõ ïàðêîâèõ äîð³æêàõ. «Äâèãóíè» øâèäêî ñòîìëþâàëèñÿ, à
íà ï³äéîìàõ ïîòóæíîñò³ ÿâíî áðàêóâàëî.
Ïîòð³áåí áóâ ïðèíöèïîâî íîâèé äâèãóí — ïåðåõ³ä â³ä «ñàìîêàò³â» äî «ñàìîõîäîê».

Ãëàâà 3
Â²Ä «ÑÀÌÎÊÀҲ» ÄÎ «ÑÀÌÎÕÎÄÎÊ»
ßêà æ ñèëà ìîæå äîâãèé ÷àñ «ïîãàíÿòè» ñàìîõ³äíèé åê³ïàæ
âïåðåä? Óâàãó ðÿäó âèíàõ³äíèê³â ïðèâåðòàâ â³òåð. ̳ðêóâàëè òàê:
öå ÿâèùå ïðèðîäè çäàâíà ñëóæèòü ëþäÿì íà âîä³. À ÷è íå äîïîìîæå â³òåð ³ íà ñóø³?
²ñòîðè÷í³ äàí³ ñâ³ä÷àòü, ùî áóëî ÷èìàëî ñïðîá çìàéñòðóâàòè
ñóõîïóòí³ â³òðèëüíèêè. Íàéá³ëüø âäàëèì âèÿâèâñÿ â³ç ãîëëàíäöÿ
Ñ. Ñòåâ³íà, ÿêèé æèâ ó XVIII ñòîë³òò³. Äëÿ á³ëüøî¿ ñò³éêîñò³ âîçà
äîâåëîñÿ çðîáèòè øèðîêèì ³ íèçüêèì. ³í óñï³øíî êóðñóâàâ ç ïàñàæèðàìè ïî ð³âíîìó ìîðñüêîìó óçáåðåææþ, äå ÷àñòî äóâ ñèëüíèé
â³òåð.
Îäíàê êîíñòðóêòîðè øâèäêî ðîç÷àðóâàëèñÿ ó â³òðÿíèõ åê³ïàæàõ: âîíè áóëè íåìàíåâðåíèìè, áåçïîðàäíèìè íà ï³äéîìàõ ³ äóæå
çàëåæàëè â³ä ïðèìõ â³òðó. Îòæå, íà ñóø³ â³òðèëà íå ïðèæèëèñÿ.
Âèäàòíèé õóäîæíèê, ñêóëüïòîð ³ â÷åíèé-åíöèêëîïåäèñò åïîõè
³äðîäæåííÿ Ëåîíàðäî äà ³í÷³ ñâîãî ÷àñó ðîçðîáèâ ïðîåêò õèòðîìóäðîãî ïðóæèííîãî àâòîìîá³ëÿ, ÿêèé çà ïðèíöèïîì 䳿 íàãàäóâàâ
ñó÷àñí³ äèòÿ÷³ ³ãðàøêè, ùî çàâîäÿòüñÿ.
À âåëèêèé àíãë³éñüêèé ô³çèê ². Íüþòîí ó 1680 ðîö³ ïðîïîíóâàâ ñòâîðèòè ðåàêòèâíèé àâòîìîá³ëü. Òÿãó â íüîìó ìàëà ñòâîðþâàòè ïàðà, ùî âèðèâàëàñÿ ç êîòëà ÷åðåç âóçüêå ñîïëî. ²äåÿ Íüþòîíà
áóëà çàãàëîì-òî â³ðíîþ, àëå é ãåí³àëüíèé ô³çèê òðîõè ïîìèëèâñÿ:
â³í íå âçÿâ äî óâàãè òå, ùî ïîòóæí³ñòü ñòðóìåíÿ ìຠáóòè íàáàãàòî
âèùîþ, í³æ ìîãëè äàòè ñåðåäíüîâ³÷í³ ïàðîâ³ êîòëè.
Ñèëó ïàðè íà òðàíñïîðò³ âïåðøå âèêîðèñòàëè ïî-³íøîìó. Öå
ñòàëî ìîæëèâèì ï³ñëÿ ïîÿâè ïàðîâîãî äâèãóíà.
Ó 1765 ðîö³ òàëàíîâèòèé ðîñ³éñüêèé âèíàõ³äíèê ². ². Ïîëçóíîâ
çáóäóâàâ ïåðøèé ó ñâ³ò³ óí³âåðñàëüíèé ïàðîâèé äâèãóí. Òàê çâàí³
ïàðîàòìîñôåðí³ ìàøèíè, ÿê³ ³ñíóâàëè äî öüîãî, íå çàáåçïå÷óâàëè
ð³âíîì³ðíîãî ðóõó âàëà. Âîíè ä³ÿëè íà çðàçîê íàñîñà, ùî ï³ä³éìàº


Ïàðîâèé â³ç Êþíüî

âîäó ç øàõò. À «âîãíåäèøíó ìàøèíó» Ïîëçóíîâà ìîæëèâî áóëî
âèêîðèñòàòè äëÿ ð³çíèõ ïðîìèñëîâèõ ö³ëåé (çà ùî ¿¿ é ïðîçâàëè
óí³âåðñàëüíîþ).
Çãîäîì àíã볺öü Ä. Óàòò ñòâîðèâ á³ëüø äîñêîíàëó êîíñòðóêö³þ
ïàðîâî¿ ìàøèíè äëÿ ïðàêòè÷íî¿ åêñïëóàòàö³¿.
Òà õòî íå çàñòîñîâóâàâ ïàðîâó ìàøèíó äëÿ ïåðåñóâàííÿ íà ñóø³?
Ôðàíöóçüêèé â³éñüêîâèé ³íæåíåð Í. Æ. Êþíüéî ñêîíñòðóþâàâ
«âîãíåâèé â³ç», ïîñòàâèâøè ïàðîâèé êîòåë íà òðîº êîë³ñ. ̳äíèé
«÷àéíèê» íàä ïåðåäí³ì êîëåñîì