Географічні відкриття. Дитяча енциклопедія. [Валентина Скляренко] (pdf) читать постранично, страница - 2

âèïàäêè, êîëè îäíå é òå ñàìå â³äêðèòòÿ ðîáèëîñÿ äâ³÷³, òðè÷³ àáî íàâ³òü ê³ëüêà ðàç³â. Íàïðèêëàä, â÷åí³ âæå
îñòàòî÷íî ç’ÿñóâàëè, ùî ϳâí³÷íà Àìåðèêà áóëà â³äêðèòà â³ê³íãàìè çàäîâãî äî Êîëóìáà. ³äêðèòòÿ Àâñòðà볿 òàêîæ â³äáóâàëîñÿ ê³ëüêà ðàç³â. Ãîëëàíäö³ â³äêðèëè ï’ÿòèé ìàòåðèê ùå â
1606 ðîö³, àëå íå êâàïèëèñÿ ðîçêðèâàòè ñâîþ òàºìíèöþ ³íøèì
êðà¿íàì. Âîíè ìàëè íàì³ð ñàìîñò³éíî îñâî¿òè êîíòèíåíò ³ íàâ³òü äàëè éîìó íàçâó «Íîâà Ãîëëàíä³ÿ». Âò³ì, îô³ö³éíà äàòà â³äêðèòòÿ Àâñòðà볿 — 1770 ð³ê, à ïåðøîþ ëþäèíîþ, ùî ñòóïèëà
íà ¿¿ áåðåã, ââàæàºòüñÿ àíãë³éñüêèé ìîðåïëàâåöü Ä. Êóê. À îñü
#

³ùå îäèí ïðèêëàä:
àðõ³ïåëàã Ñàìîà, ðîçòàøîâàíèé ó Òèõîìó
îêåàí³, â³äêðèâàâñÿ
òðè÷³. Ïåðøèì öå
çðîáèâ ãîëëàíäåöü
ß. Ðîããåâåí ó 1722 ðîö³, à çà íèì — ôðàíöóçè Ë. Áó´åíâ³ëü
(1768) òà Æ. Ëàïåðóç
(1787). Êîæåí ç íèõ
áóâ âïåâíåíèé, ùî
â³äêðèâ íîâ³, íåâ³äîì³ îñòðîâè.
Êîëèñü äóæå ïîïóëÿðíîþ áóëà ï³ñåíüêà ïðî òå, ùî ðàçîì ç ãåîãðàô³÷íèìè
×óêîòñüêà êàðòà
â³äêðèòòÿìè º é ãåîãðàô³÷í³ çàêðèòòÿ. Æàðòè æàðòàìè, àëå òàê³ âèïàäêè òàêîæ
òðàïëÿëèñÿ. Ãåîãðàô³÷í³ çàêðèòòÿ — öå çäåá³ëüøîãî âèïðàâëåííÿ ïîìèëîê, çðîáëåíèõ ïîïåðåäí³ìè ãåîãðàôàìè. Àëå íå
òðåáà äóìàòè, ùî ò³, õòî áóëè ïåðøèìè, íåäáàéëèâî ñòàâèëèñÿ äî ñâî¿õ îáîâ’ÿçê³â. Çîâñ³ì í³, âîíè íàìàãàëèñÿ ÿêîìîãà
òî÷í³øå âèçíà÷èòè êîîðäèíàòè íîâèõ îñòðîâ³â, ð³÷îê, çàòîê.
Ïðîòå çîâñ³ì íåâåëèê³ ïîìèëêè â îá÷èñëåíí³ ìîãëè ïðèçâåñòè äî òîãî, ùî îäèí ³ òîé ñàìèé îñòð³â ðàïòîâî îïèíÿâñÿ
â³äðàçó ó äâîõ ì³ñöÿõ. Ñàìå òàê, ñêàæ³ìî, ñòàëîñÿ ç îñòðîâàìè
Ãàíãåñ — ³ñïàíö³ â³äêðèëè ¿õ ó XVII ñòîë³òò³ ³ äàëè ¿ì íàçâè
²äõó, Áîí³í òà Âîëüêàíî, à íà çâîðîòíîìó øëÿõó íå âï³çíàëè
¿õ ³ íàçâàëè âäðóãå. Äî ðå÷³, öÿ ïîìèëêà áóëà âèïðàâëåíà
ëèøå â 1965 ðîö³.
Çâè÷àéíî æ, íàéá³ëüøå òàêèõ ïîìèëîê òðàïëÿºòüñÿ ïîáëèçó
áåðåã³â Àíòàðêòèäè, îñê³ëüêè òàì çà îñòðîâè íåð³äêî ìàþòü...
òàê, âè âæå çäîãàäàëèñÿ — àéñáåðãè. Äåÿê³
Ùå 50 ðîê³â òîìó íà êàðòàõ, ùî áóëè âèäàí³
ç íèõ âåëåòåíñüê³ çà
ó Âåëèê³é Áðèòàí³¿, á³ëÿ äåÿêèõ îñòðîâ³â
ðîçì³ðîì. Íàïðèêëàä,
ìîæíà áóëî ïîáà÷èòè ñïåö³àëüí³ ïîçíà÷êè,
ó 1951 ðîö³ íà ï³âäí³
ùî îçíà÷àëè «ïîëîæåííÿ ñóìí³âíå» ÷è
Òèõîãî îêåàíó áóëî
«³ñíóâàííÿ ñóìí³âíå».
$

çíàéäåíî êðèæàíèé îñòð³â 97 êì çàâøèðøêè òà 335 êì çàâäîâæêè (òðîõè á³ëüøå çà ³ðìåí³þ!). À ÿêùî âè ïîð³âíÿºòå ñó÷àñíó
áåðåãîâó ë³í³þ Àíòàðêòèäè ç ò³ºþ, ùî çîáðàæåíà ¿¿ â³äêðèâà÷àìè, âè áóäåòå äóæå çäèâîâàí³: äåÿê³ áóõòè, ìèñè ³ íàâ³òü ö³ë³
ãîðè ïðîñòî çíèêëè ç ñó÷àñíèõ ìàï! Âíàñë³äîê ïîòåïë³ííÿ âåëè÷åçí³ ìàñèâè ëüîäîâèê³â ñïîâçàþòü äî îêåàíó ³ óòâîðþþòü
âñå íîâ³ é íîâ³ àéñáåðãè.
Ùå îäí³ºþ ïðè÷èíîþ ãåîãðàô³÷íèõ çàêðèòò³â º çíèêíåííÿ
ãåîãðàô³÷íèõ îᒺêò³â. Îáëè÷÷ÿ Çåìë³ ïîñò³éíî çì³íþºòüñÿ: òàì,
äå êîëèñü øóì³ëè ìîðñüê³ õâèë³, çàðàç çä³éìàþòüñÿ ãîðè. г÷êè
ïðîòÿãîì ñòîë³òü ïðîêëàäàþòü íîâ³ ðóñëà, íà ì³ñö³ ðîäþ÷èõ çåìåëü âèíèêàþòü ïóñòåë³... Ùîïðàâäà, á³ëüø³ñòü çì³í â³äáóâàºòüñÿ äóæå ïîâ³ëüíî, ìàéæå íåïîì³òíî äëÿ ëþäñüêîãî îêà. Çíàìåíèòèé ͳàãàðñüêèé âîäîñïàä ùîðîêó «ç’¿äົ â³ä 70 äî 90 ñì
ñêåë³, ç ÿêî¿ â³í ïàäàº. Çà ÷àñ ñâîãî ³ñíóâàííÿ âîäîñïàä â³ääàëèâñÿ â³ä ì³ñöÿ ñâîãî âèíèêíåííÿ á³ëüø í³æ íà 10 êì. ßêùî
â³í ïðîñóâàòèìåòüñÿ ç òàêîþ øâèäê³ñòþ, òî ïðèáëèçíî çà 20 òèñÿ÷ ðîê³â äîñÿãíå îçåðà Åð³, à ïîò³ì ïåðåñòàíå ³ñíóâàòè.
Ëþäñòâî ïî÷àëî â³äêðèâàòè Çåìëþ áàãàòî òèñÿ÷îë³òü òîìó.
² íà öüîìó øëÿõó ïðîéøëî äåê³ëüêà åòàï³â. Óÿâ³òü ñîá³ ò³
÷àñè, êîëè ëþäèíà ò³ëüêè-íî ïî÷àëà â³äð³çíÿòèñÿ â³ä òâàðèí.
Ïåðâ³ñí³ ïëåìåíà ìàëè âëàñíó «òåðèòîð³þ», ÿêà áóëà äîáðå
â³äîìà âñ³ì ÷ëåíàì ðîäó. Àëå ñïðèéìàëè âîíè ¿¿ çîâñ³ì íå
òàê, ÿê ìè çàðàç. Ñêåë³ áóëè ì³ñöåì, äå ìîæíà ñõîâàòèñÿ â³ä
õèæàê³â òà çíàéòè êàì³ííÿ äëÿ âèãîòîâëåííÿ çíàðÿäü ïðàö³.

Ìîðñüêà êàðòà 1500 ð.

%

˳ñè òà ñòåïè —
ìèñëèâñüêèìè óã³ääÿìè òà ì³ñöåì, äå
ìîæíà ç³áðàòè ¿ñò³âí³ ÿãîäè, ãîð³õè
òà êîð³ííÿ.
Ïåðøèìè ó ñâ³ò³
øëÿõàìè áóëè ð³÷êè.
Ó ñåðåäí³õ øèðîòàõ
íèìè ìîæíà áóëî
ïîäîðîæóâàòè ³ âë³òêó — íà ïëîòàõ òà
Íàïàä ìîðñüêîãî ÷óäîâèñüêà íà êîðàáåëü
÷îâíàõ, ³ âçèìêó,
êîëè êðèãà âêðèâàëà ¿õ. Ö³êàâî, ùî â äåÿêèõ ïåðâ³ñíèõ ïëåìåí,
ùî îñåëÿëèñÿ ïîáëèçó âåëèêèõ ð³÷îê, íå áóëî óÿâëåííÿ ïðî
÷îòèðè ñòîðîíè ñâ³òó. Âîíè ñïî÷àòêó ðîçð³çíÿëè ëèøå äâ³: çà
òå÷³ºþ àáî ïðîòè òå÷³¿. Ïåðø³ â ³ñòî𳿠ëþäñòâà åêñïåäèö³¿ ðóøàëè âçäîâæ ð³÷îê. Ñêàæ³ìî, äàâí³ ºãèïòÿíè, ïðî ÿêèõ ìè ðîçïîâ³ìî â îäíîìó ç ïîäàëüøèõ íàðèñ³â, çäàâíà ìð³ÿëè â³äøóêàòè
âèòîê ͳëó — ì³ñöå, äå, çà ¿õí³ìè óÿâëåííÿìè, æèëè áîãè.
Ìèíàëè ñòîë³òòÿ, ëþäè ïîñòóïîâî ðîçøèðþâàëè ñâî¿ óÿâëåííÿ ïðî íàâêîëèøí³é ñâ³ò, âîíè ïî÷àëè ïðèðó÷àòè òâàðèí,
ÿê³ ìîãëè ðóõàòèñÿ
íàáàãàòî øâèäøå çà
Ùîá óñâ³äîìèòè ìàñøòàáè ãåîãðàô³÷íèõ
ï³øîõîäà. Ñòàëè ìîæóÿâëåíü íàðîä³â, æèòòÿ ÿêèõ çàëåæàëî â³ä
ëèâèìè ïîäîðîæ³ íà
ïîëþâàííÿ, íàâåäåìî ëèøå îäèí ïðèêëàä.
Àìåðèêàíñüê³ ³íä³àíö³, ïîëþþ÷è íà á³çîí³â,
äàëåê³ â³äñòàí³. Äëÿ
çà ìèñëèâñüêèé ñåçîí ïðîõîäèëè ïîíàä äâ³
ðîçâåäåííÿ äåÿêèõ
òèñÿ÷³ ê³ëîìåòð³â! Íà öüîìó äîâãîìó øëÿõó
òâàðèí ïîòð³áíî áóâîíè á íåîäì³ííî çàáëóêàëè, ÿêáè íå