Спачатку была цемра [Барыс Пятровіч] (fb2) читать постранично

Барыс Пятровіч СПАЧАТКУ БЫЛА ЦЕМРА

Падрыхтаванае на падставе: Барыс Пятровіч, Спачатку была цемра. Аповесць, — Мінск: Кнігазбор, 2013. — 220 с.

ISBN 978-985-7057-97-9

Рэдактар: Алесь Пашкевіч

Copyright © 2015 by Kamunikat.org

Наском чаравіка Славік грэбліва падчапіў Касінера за шчаку, павярнуў тварам да сябе і адпусціў. Абмяклая і бязвольная, галава вярнулася да зямлі, уткнулася носам у жменьку леташняй светла-жоўтай травы.

– Гатовы, — прамовіў Славік неслухмянымі, сухімі вуснамі, — не дыхае…

– Cыходзім! — гучна скамандаваў чалавек у джынсоўцы і пляснуў у далоні: — Так!.. Агледзеліся, каб чаго не забыць!

Невялікі лясок пры даволі ціхай дарозе прастрэльваўся зрокам наскрозь. Між старымі хвоямі ды бярозамі за свежа-зялёным аксамітам руні віднеліся запалкавыя карабкі хатаў ды лецішчаў недалёкае вёскі. На рэдкіх купках ужо ажылае травы, на счарнелых ігліцы ды лістоце засталіся сляды барацьбы: відаць, хлопец, які цяпер ляжаў нерухомы, так проста не здаўся — доўга чапляўся за жыццё. Бачна было гэта і па свежых драпінах на Славікавым носе і шчацэ, па чырвані пад правым вокам.

Славік акінуў хуткім позіркам пашкрабаны нагамі дол — бліснулі плямкі цёмна-лакавай крыві на лістоце… Больш нічога не відаць.

Чалавек у джынсоўцы, які быў тут за галоўнага, падаў знак людзям, што стаялі па двух краях ляску: ад’язджаем… А Славіку сказаў:

– Адцягні яго пад куст і дай яшчэ раз пляшкай па галаве. Хай думаюць — на п’яных нарваўся... — зноў падкрэслена ўважліва агледзеўся наўкола і рушыў да машыны.

Славік нагнуўся над хлопцам, ад якога ўжо ішоў пах нежывога цела, і ледзь не званітаваў. «Цяжкі, зараза…» — уратавала думка. «Але чаму я павінен яго цягаць? — Славік злосна зіркнуў у бок мужчынаў, што сышліся ля «жыгулёў» на дарозе. — Паны знайшліся». І жахнуўся ад здагадкі, што раптам працяла яго: «Яны забілі… з маёй дапамогай… а цяпер захочуць і ад мяне пазбавіцца, як ад сведкі... каб сляды замесці…»

Славік пасоўваў цела пад куст, краем вока назіраючы, як размахваюць рукамі — спрачаюцца пра нешта — чалавек у джынсоўцы і двое памагатых. Трэба было яшчэ разбіць бутэльку аб галаву хлопца. Раней, у гарачцы бойкі, раз’ятранага Славіка ледзь адарвалі ад скурчанага на зямлі непрытомнага чалавека, а цяпер ён ніяк не мог адважыцца ўдарыць яго — замёр наўколенцах з бутэлькай у руках.

Ад дарогі нервова і настойліва пасігналілі: хутчэй!

«Заб’юць… і мяне заб’юць… цяпер точна заб’юць…» — стомлена і асуджана падумаў Славік, не гледзячы, шваркнуў пляшкаю туды, дзе павінен быць лоб. Падхапіўся, кінуў да ног адбітае рыльца і шпарка рвануў да машыны, нібыта нават і абрадаваны, што тут усё скончана...

Частка першая. Сонечны Зайчык

1.

«...Я не люблю, калі сонца свеціць проста ў твар… я ненавіджу колер крыві, у які афарбоўваюцца павекі… я ўвогуле не пераношу ўсё чырвонае… я не цярплю ўдушлівае спякоты, і мяне раздражняе гэтая муха, што паўзе па шчацэ... уніз... і другая, што так марудна апускаецца ад вока да вуха... ад вока да вуха... не, гэта не муха... гэта — пот, бязногі пот… пот паўзе… тугі казытлівы пот… паўзе па мне, як муха... ці то слёзы… брыдка… невыносна... спякота... як я яе ненавіджу!.. але чаму такія цяжкія павекі… хто склеіў іх? навошта? чаму не падняць іх, не разняць… а рукі? дзе мае рукі? у мяне павінны быць рукі… і пальцы… чаму я іх не адчуваю?.. чаму ў мяне ёсць толькі галава, твар… вочы пад чырвонымі павекамі… і гэтае сонца, што ўядаецца ў мяне… бязлітасна б’е ў цемя… скварчыць мазгі... выпякае вочы…

Я сплю… гэта сон… так, я спаў… я прачнуўся… але — дзе я? І — хто я? ХТО Я?»

Чалавек зморшчыў твар і неверагоднымі высілкамі прымусіў вочы крыху расплюшчыцца.

Аднак лепш бы ён гэтага не рабіў... Бо да яго кінулася нейкае дзіўнае стварэнне — малпа не малпа, дзяцюк не дзяцюк. Маленькая, стрыжаная, лапавухая, непрапарцыйная тулаву галоўка, нітка сліны на падбароддзі... худое, гнуткае цела з даўгімі рукамі…

– Га-а! — закрычала стварэнне. — Глядзіць! Славік глядзіць!.. — І зарагатала так радасна, што чалавеку ажно стала вусцішна. Ён хацеў абараніцца. Але рукі яго не слухаліся: загад на рух паміраў, не даходзячы да пляча, і ён толькі з жахам пазіраў, як скача то да яго, то ад яго і як сакоча невядомая істота.

Сонца і сапраўды свяціла яму ззаду, з вакна, у цемя, саслізгвала на лоб, спадала на твар. Ён ляжаў на ложку ў нейкім пакоі, падобным да бальнічнае палаты. Дзённае святло балюча рэзала ягоныя ледзьледзь расплюшчаныя вочы, яны слязіліся, гарэлі і рабілі мутным і туманным усё, на што ён глядзеў…

Слязінкі павольна сцякалі і казыталі шчаку, вуха… Нясцерпна хацелася выцерці іх, але ён не мог. Ён нічога не мог зрабіць, толькі маўкліва пазіраў на новы для яго свет, які расплываўся, размываўся: то павялічваўся, то памяншаўся, то мутнеў, то праясняўся… Гэты пакой, гэтага дзецюка і іншых людзей, што сабраліся на крык вакол яго, ён, здаецца, бачыў упершыню, і хто яны, а