Мая бібліятэка. Паліца другая [Янка Сіпакоў] (fb2) читать постранично

26 чэрвеня 2010 г. в. Зубрэвічы

1

Амаль уся беларуская літаратура ў маёй бібліятэцы з аўтографамі.

Калі ўлічыць, што я ніколі ў жыцці не займаў (дарэчы, і ніколі да гэтага не імкнуўся!) вельмі высокіх пасад і ніхто ад мяне ніколі асабліва не залежаў, то шчырыя, цёплыя, зычлівыя, сардэчныя надпісы на кнігах, прызнанні і пажаданні ішлі, я веру, ад чыстага сэрца: чалавек як думаў, што думаў, тое і пісаў.

Гэтую размову пра аўтографы мне хочацца пачаць з гадоў студэнцтва.

Адным з першых маіх аўтографаў быў сяброўскі надпіс на томіку выбранай паэзіі Пімена Панчанкі, які ў 1956 годзе выйшаў у школьнай серыі. Яго падараваў мне аднакурснік па журфаку БДУ, мой незабыўны сябра Юра Новікаў 15 студзеня 1957 года. У дзень майго нараджэння. Мне — 21 год. Юру — і таго меней: ён з 1938 года. Мы — аднакурснікі. У нас усё яшчэ наперадзе.

Аднак Юра — ужо славуты на факультэце шашыст. Ён усё ведае пра шашкі. Часта наведвае шахматна-шашачны клуб, удзельнічае нават у спаборніцтвах. «Спешу на соревнование», — часта паўтараў ён. «Спяшаюся на спаборніцтва», — усміхаліся мы, тлумачачы яго вельмі частую адсутнасць на лекцыях.

Ага, шашкі ён вельмі любіў. Аднак ён добра ведаў і любіў яшчэ і паэзію. Таму і выбраў для падарунка мне томік Панчанкі.

На ім Юра напісаў: «Івану ад Юрыя ў дзень нараджэння. Спадзяюся, у XX стагоддзі мне прыйдзецца разарыцца на важкі том Івана Сіпакова». Потым падумаў, падумаў — мусіць, ранавата: у XX стагоддзі мы ж ужо жывём! — і прыставіў да XX яшчэ адну рыску: атрымалася «XXI стагоддзе».

Пімен Панчанка. Выдатны паэт. Мы чыталі ў інтэрнаце амаль кожны верш з майго падарунка ўголас:

Я малым хлапчуком палюбіў твае пушчы і нівы,

І блакітныя рэкі, і мора зялёных лугоў.

Ты мяне гадавала, як маці, і рос я шчаслівы,

Не зазнаўшы галечы, з атрадам вясёлых сяброў.

... Я спакойны юнак, можа, нават крыху сарамлівы,

Не пакрыўджу і птушкі, бо знаю: ёй хочацца жыць;

Але тых, хто жадае напасці на край мой шчаслівы,

Я сваімі рукамі без жалю гатоў задушыць.

Верш называецца «Радзіме», і напісаны ён у 1937 годзе, калі Пімену было ўсяго толькі сямнаццаць гадоў. Здавалася б, жорстка. Вельмі нават жорстка. Але паэт прадбачыў тое, што неўзабаве здарылася: ён ужо да вайны пісаў пра вайну!

А «Іранскі дзённік»! Якой нечаканасцю здарыўся тады ён, гэты цыкл, у нашай беларускай паэзіі!

Ідуць бясконца мураўіным гужам

Памераў парадыйных ішакі.

Ні то ў Кабул, ні то да Гіндукуша

Вязуць яны славутыя шаўкі.

А ім насустрач па хрыбтах рудых —

З тысячагоднім стажам верблюды,

З паклажай фантастычнай на гарбах,

З пагардаю сухою на губах.

Мы едзем і паселішчы гартаем,

Нібы старонкі незнаёмых кніг.

І металічны гул размоў гартанных

З налёту да сябе прыўчае слых.

Словам, я быў вельмі ўдзячны Юру за такі змястоўны падарунак.

А потым, усяго праз дваццаць гадоў я меў радасць і гонар атрымаць аўтограф і ад самаго Пімена Емяльянавіча. Панчанка прыслаў мне сваю новую кнігу паэзіі «Крык сойкі», якая выйшла ў 1976 годзе. З вельмі прыхільным да мяне надпісам:

«Дарагому Янку Сіпакову, Чалавеку магутнага творчага патэнцыялу — з верай, надзеяй і ад сэрца. Пімен Панчанка. 29.IX.76 г.»

А ў 1980 годзе я атрымаў ад Пімена Емяльянавіча яшчэ адзін, не менш каштоўны, падарунак — кнігу выбранай яго паэзіі. Яна была з густам выдадзена, яе каляровымі алоўкамі з душою аформіў мастак Барыс Забораў, ад чаго кніга набыла нейкую ўрачыстасць і святочнасць, зрабілася сапраўдным падарункам для нас, прыхільнікаў панчанкаўскай паэзіі. Пімен Панчанка падпісаў яе мне зноў жа са шчырасцю:

«Дарагому Янку Сіпакову, талент якога я люблю. З надзеяй, што ён дасягне сапраўдных вышынь і ў паэзіі, і ў прозе. Асобныя вяршыні ўжо добра відны. Ад усяго сэрца — Пімен Панчанка. 8.IX.80 г.»

Да мяне даходзіла, мне перадавалі, што Пімен Емяльянавіч і праўда чытае мяне, цікавіцца мною, добра гаворыць пра маю паэзію і прозу, спадзяецца на мяне, аднак Панчанка пры сустрэчах заўсёды быў вельмі стрыманы і патрабавальны, як чытач, і таму гэтая яго ўвага асабліва на людзі не выходзіла. Звычайна я пры размовах ведаў сваю мяжу і таму дзіўлюся і зараз, дзе гэта таленавіты фотамастак Валянцін Ждановіч падлавіў такі момант, калі мы, як кажуць, не зважаючы ні на кога, смяемся і пра штосьці вельмі захоплена гаворым...

Еўдакія Емяльянаўна, сястра Панчанкі, жонка Усевалада Краўчанкі, гаварыла маёй жонцы, Раісе Фёдараўне: «Каб вы толькі ведалі, як мой брат вашага мужа любіць — цэніць больш за ўсіх».

Але пра тое, з якою дабратою