Трэці лішні [Уладзімір Дамашэвіч] (fb2) читать постранично, страница - 5

знаць больш нічога не хачу!

— А яна цябе кахае? Ты пацікавіўся гэтым ці не? Ты ведаеш, што яна прыносіць ахвяру твайму эгаізму? Ты губіш яе і сябе.

Вочы Мікалая загарэліся дзікім бляскам, а ўсё цела напружылася, нібы ён збіраўся кінуцца на Адама. Засунутыя ў кішэні паліто рукі сутаргава камячылі пальчаткі.

Адам памятаў па інтэрнату дабрату Мікалая, але ведаў і тыя рэдкія хвіліны, калі яму даводзілася бачыць яго гнеў.

Аднак Адам не разгубіўся. Ён паглядзеў спачатку на Веру, якая па-ранейшаму стаяла збоку ад іх і, здавалася, была безуважнай да ўсяго, пасля акінуў Мікалая знішчальным позіркам і спакойна, стрымліваючыся, сказаў:

— Не твая справа. Я ведаю, што раблю. Пойдзем, Вера! — I ён рашуча ўзяў яе за руку. Абмінаючы Мікалая, працадзіў праз зубы: — Блытаецца пад нагамі...

Толькі цяпер Мікалай успомніў, што Вера не прамовіла ні слова за ўвесь час іх гутаркі. Яна нібы набрала вады ў рот. Няўжо яна так і будзе маўчаць, няўжо так і пойдзе пад руку з Адамам, не сказаўшы праўды ў вочы гэтаму самаўпэўненаму чалавеку? I трацячы апошнюю надзею, Мікалай нібы вырваў з грудзей набалелы крык:

— Вера! Скажы яму ўсю праўду!..

Але Вера маўчала. Яна пайшла пад руку з Адамам.

Мікалай стаяў, нібы прыбіты да зямлі, і пазіраў, як аддалялася шчасце. Няўжо такі недарэчны канец? Нехапала сілы верыць, што гэта так.

Ён скінуў шапку і стаяў, як над магілай блізкага чалавека. Кроплі дажджу асвяжалі яго гарачы твар.

Ён перайшоў на другі бок вуліцы. і памалу пацягнуўся да трамвайнага прыпынку, каб ехаць на работу.

***

Нехта сказаў, што час — самы лепшы доктар. Ён лечыць самую глыбокую душэўную рану. Толькі па начах Мікалай доўга не мог заснуць. Было крыўдна, цяжка, часта да горла падступаў гарачы клубок, а на вочы наплывалі няпрошаныя слёзы.

Перадумваючы ўсё, Мікалай паволі прывучаў сябе да думкі, што зробленага ўжо не паправіш.

Прапала ранейшая ахвота да працы. Дзень цягнуўся марудна. Хацелася прычакаць вечара і пайсці ў кіно, каб там хоць на пару гадзін пазбыцца думак, якія не даюць спакою ні днём, ні ноччу.

Ды кіно не магло запоўніць тую пустату ў душы, якая палохала яго штораз болей. Першы раз у сваім жыцці ён напіўся адзін, думаючы ў гарэлцы знайсці збавенне. Але думкі і вобразы мінулага паўставалі ў яго свядомасці яшчэ больш ярка і выпукла. Як жывы, паўставаў перад ім бледны, нерухома-каменны твар Веры, плавала самаўпэўненая, задаволеная маска Адама. I адзін неадступцы малюнак, як кадр кінафільма, стаяў перад вачыма: Адам пад руку з Верай адыходзяць... Вось, рукой падаць, яго шырокія плечы, абцягнутыя сінім драпавым паліто, чырвоная выбрытая шыя і сіні капялюш, засеўшы на адтапыраных вушах. I побач, на галаву ніжэй — Вера, у стракатай цёплай хустцы, у новым зімовым паліто, з галавой, чуць уцягнутай у плечы, нібы ў чалавека, які чакае ўдару ў спіну.

I сябе бачыць Мікалай. Ён стаіць, нібы прыціснуты да зямлі, няшчасны, разбіты, без шапкі, пад мараслівым дажджом. Ён адзін на вуліцы, адзінокі ў жыцці.

Лютая злосць закіпала тады ў сэрцы Мікалая. Да хрусту ў суставах сціскаюцца пальцы. Эх, няхай бы зноў паўтарылася на яве такая сцэна! Ён адкінуў бы прэч усе каноны ветлівасці, ён дагнаў бы іх і з усёй сілы ўчапіўся б у горла Адаму, пакуль той не адмовіўся б ад чужога шчасця.

Але вось, нечакана, як гром з яснага неба, пачулася вестка ад Веры.

Прышоўшы з работы, ён, па прывычцы, кінуў позірк на стол. Пісьмо! Ад каго ж? Ці не з дому? Ён падыходзіць — і раптам у сэрца кальнула: ён пазнаў яе почырк. Гэта Вера! Нешта здарылася, так не можа быць. Пісьмо было кароткае. Спачатку традыцыйныя пажаданні шчасця. Наіўная! За пажаданнямі — усяго пара слоў. Яна просіць прысці на старое месца а першай гадзіне дня, калі ён не лічыць гэта для сябе прыніжэннем. Ёй трэба параіцца з ім. I ў канцы — прабачэнне за турботы.

Мікалай цяжка ўздыхнуў. Так, нешта вельмі важнае, толькі не ў пісьме. Ясна, што тут не дагаворана, і за спакойным тонам чуваць вялікае хваляванне, можа нават гора. Заўтра,.. Што ж яна скажа яму? Гэтае пытанне не выходзіла ў яго з галавы да канца дня.

...Вера спазнілася. Яна выскачыла з трамвая, азірнулася. Цень усмешкі прамільгнуў на яе твары, калі яна ўбачыла Мікалая.

— А я думала, што вы не прыдзеце... Вы не пакрыўдзіліся на мяне, што я патурбавала вас? — спытала Вера.

Яны ішлі ўверх па вуліцы, слізгаючы нагамі па свежым, але ўжо ўтаптаным снезе.

— Чаму «вы»? Я паспеў стаць чужым для цябе за гэты час, праўда? —дапытваўся ў сваю чаргу Мікалай.

— Вы не адказалі мне. Я маю права не адказваць вам у такім разе, — яна кінула на Мікалая жартаўлівы позірк, але не было ў ім ранейшай непасрэднасці і бесклапотнасці.

— Не вам, а табе,— паправіў яе Мікалай і