Цемра зямлю ахiнае [Ежи Анжиевски] (fb2) читать постранично, страница - 3

перад Вялiкiм iнквiзiтарам, ён укленчыў i схiлiў чорны ад пылу твар.

- З Сарагосы? - спытаўся Тарквемада.

- Так, вялебны ойча. Тры днi i тры ночы ў дарозе.

- Хто цябе паслаў?

- Святы трыбунал.

- Кажы.

- Ойча вялебны, здарылася страшнае, яно благае ў неба помсты! - На момант замоўк, каб сабрацца з духам. - Вялебны айцец Пэдра Арбуэз забiты.

Трывожны шэпт папоўз сярод прысутных. Усе ведалi, што кафедральны канонiк доктар Пэдра Арбуэз д'Эпiла ўсяго толькi год таму назад пры ўстанаўленнi ў каралеўстве Арагон Святой iнквiзiцыi быў абвешчаны адным з двух iнквiзiтараў Сарагосы.

- Божа, злiтуйся з нас, - сказаў падрэ дэ ла Куэста.

- Дзе ўчынена злачынства? - спытаўся Тарквемада.

- У саборы, ойча вялебны, пад час вячэрняга набажэнства.

- Забойцы?

- Схапiлi абодвух.

- Iх iмёны?

- Фiдэль д'Уранса i Хуан д'Эсперайндэа.

Тарквемада нахмурыў бровы.

- Не ведаю такiх.

- Гэта нiзкiя людзi, вялебны ойча. Абодва, аднак, са службы вяльможнага пана дон Хуана дэ ла Абадыя.

- Аж так высока сягае злачынства?

- Ойча вялебны, найгоднейшы iнквiзiтар, айцец Гаспар Хуглар загадаў паведамiць табе, што гэта ганебнае забойства, вiдаць, вынiк вялiкай i шырокай змовы i да падазроных належаць асобы, якiя ў каралеўстве Арагон лiчацца людзьмi вельмi высокай годнасцi.

- Божа мой! - усклiкнуў падрэ Тарквемада. - Калi сапраўды ўсё так, як ты кажаш, то мне цяжка паверыць, каб гэтыя асобы былi са старых хрысцiянскiх родаў. Цi не належаць яны да сем'яў жыдоўскага паходжання?

Ганец з павагай схiлiў галаву.

- Народ Сарагосы маўляе тваiмi вуснамi, найпачцiвейшы ойча. Калi па горадзе разышлася вестка, што вялебны Пэдра забiты, народ высыпаў на вулiцы, каб пакараць маранаў, праклятых аблуднiкаў, якiя прынялi нашу веру, але i духам, i звычаямi засталiся верныя юдэйству. Яго эмiненцыя арцыбiскуп дон Альфонса, спрабуючы прадухiлiць iнцыдэнты, асабiста выйшаў на вулiцу, каб сказаць народу, што ўсе вiнаватыя адбудуць заслужаную кару.

Падрэ Тарквемада паглядзеў на прысутных.

- Чуеце, шаноўныя браты? Чуеце голас хрысцiянскага народа? Гэта вам навука! Адзеньце тысячу скрушных грэшнiкаў у санбенiта i прыганiце iх босых сюды, да калегiяты, на пакутнае аўтадафэ, аддайце свецкаму суду сто, дзвесце, трыста, калi зойдзе патрэба, зацятых i закаранелых ератыкоў, каб знiшчыць iх у полымi, як нiшчыцца шкоднае пустазелле або ссохлая вiнаградная лаза, а люд, якi сёння ў гэтым горадзе замкнуўся ў сваiх дамах, убачце на вулiцах. Больш таго: кiньце яго да ног сваiх.

Пасля павярнуўся да ўкленчанага ганца:

- Мiр з табой, мой сыне. Ты прынёс нам вестку смутную i радасную. Мы смуткуем, што вялебнага дона Пэдра няма больш сярод нас, добра ведаючы, што жыцьме ён праз усе часы неўмiручасцю поўнай хвалы; радуймася, што яго пакутная смерць умацуе нас i з'яднае ў змаганнi з ератыкамi, у абароне нашай веры.

Змяркалася. На плошчы запалiлi паходнi. Голас Тарквемады гучаў у цiшынi ўсё больш грозна.

- Няма на свеце такой сiлы, анi такога зла i падступнасцi, якiя маглi б супрацьпаставiцца нашай справе. Будземце ж, браты, чуйныя i не спема ў час, калi не спiць вораг сярод нас.

- Vivа еl nоmbrе dе Jesus! - моцным голасам сказаў падрэ дэ ла Куэста. Vivа lа Virgen Santissima!

Ганец з Сарагосы падхапiўся з каленяў i, павярнуўшыся тварам да плошчы, крыкнуў хрыпла з усёй сiлы ў змрок, запоўнены ўзброенымi людзьмi i бляскам дымных паходняў.

- Vivа lа Santissima!

- Vivа lа Santissima!

- адказаў адным магутным голасам натоўп.

У гэты час Тарквемада падняў сухую старэчую далоню i з-пад партала калегiяты, высокi i ўзнесены сярод мiгатлiвых агеньчыкаў свечак, пачаў крэслiць у паветры знак крыжа.

Быў познi начны час. Нешпар дамiнiканцаў даўно ўжо закончыўся. Пасля працяглай нарады з iнквiзiтарамi i дарадцамi падрэ дэ ла Куэста правёў вялебнага айца да келлi, у якой той меўся жыць пад час гасцявання ў Вiла-Рэал. Змрок нiзкiх кляштарных калiдораў рассейвалi паходнi ў руках двух рыцараў з Хрыстовай мiлiцыi.

У канцы доўгага калiдора падрэ дэ ла Куэста спынiўся i адчынiў дзверы ў келлю.

- Належыць табе, вялебны ойча, заслужаны адпачынак пасля клопатаў сённяшняга дня. Спадзяюся, Бог спашле табе добры сон. У гэтай вось келлi, як сведчаць старыя запiсы нашага кляштара, акурат сто гадоў назад жыў пэўны час наш святы брат Вiнсэнт Фэр'ер.

Падрэ Тарквемада, схiлiўшы ў дзвярах галаву, увайшоў усярэдзiну. Келля была цесная i голая. У адным куце гарэў каганец. Нiжэй было месца для кленчання. У другiм куце - вузкая пасцель. Над ёю - разьблёны з дрэва распяты Хрыстос. Холад iшоў ад каменнай падлогi i муроў. За акном распасцiралася цёмнае начное неба, усыпанае зоркамi.

Вялебны айцец падышоў да акна.

- Наш брат Вiнсэнта несумненна быў святы. Цi не думаеш, вялебны ойча, што пры ўсiх сваiх хрысцiянскiх цнотах ён быў чалавек, якi вельмi лiчыўся з важнасцю слоў.

Падрэ дэ ла Куэста цiха прычынiў дзверы.

- Святы Вiнсэнт быў вялiкi прапаведнiк нашага закону.

Тарквемада, заклаўшы далонi ў рукавы сутаны, глядзеў на далёкае неба.

- Словы! Што ж словы, мой ойча? Тысячай слоў можна вярнуць тысячу ератыкоў. Кажаш, святы Вiнсэнт быў вялiкi прапаведнiк.