Распяцце, альбо Ці ж баліць галава ў вароны... [Анатоль Казлоў] (fb2) читать постранично, страница - 3

галавою. Забудзься ты пра ўсё, бо з горам ці нудою жыць штодня немагчыма — звар’яцееш. Манька вунь ні аб чым не шкадуе, ні пра што ў яе галава не баліць.

— А навошта мне каўтун у косах,— шырока ўсміхнулася Манька, выстаўляючы напаўз’едзеныя зубы,— трэба жыць як набяжыць. Баліць нешта — ты спявай, а калі крыўдзяць — смейся. I Люську сваю я такую ж гадую. Вучу нічагусенькі не браць да галавы. Яна ў мяне ядраная і паслухмяная дзеўка: з паўслова ўсё схоплівае.

— Зноў завялася,— перабіла Казіміраўна сяброўку.— Ты б лепш дачку вучыцца куды адправіла. Што ёй свеціць з васьмю класамі, як будзе зарабляць на хлеб далей? Хоць раз падумала ты пра гэта, Манька?

— Не бойсь, падруг, Люська жыцця хлебанула напоўніцу. Яна ведае, што пачым. Ты мне скажы: на якой рабоце можна за ноч паўгары, а то і дзве тышчонкі хапануць? Бачыш — ты рукамі разводзіш, а Люська мая зарабляе. Вось яны, спонсары,— тыцнула Манька ў Андрэя.

— Цьфу ты,— сплюнула Казіміраўна збоч сябе,— гарэць табе, Манька, на тым свеце ў смале.

— Ды пайшла ты, Казіміраўна... Вучыць яшчэ будзеш. Цяперака кожны чалавек жыве як можа, на што здатны. Чэсная мне знайшлася! У самой нябось, як маладая была, то скура гарэла, а цяперака ты праведніца. Помню, яшчэ мая матка гаварыла: не саграшыш — не пакаешся, а не пакаешся — не саграшыш. Так што, Казіміраўна. пакуль можаш — грашы, пакаяцца заўсёды паспееш,— Манька дурнавата хіхікнула.

— Жыццё не мае сэнсу,— нарэшце падаў голас і Андрэй.

Манька з Казіміраўнай прапусцілі ягоныя словы міма вушэй.

***

То была сярэдзіна вясны. Яшчэ зябкаватая і гразкая, з бруднымі, падталымі грудкамі снегу на абочынах дарог, у скверыках і парках. Але раніцай, каля дамоў на бязлістых дрэвах, ужо насвіствалі шпакі, весела цвінькалі сініцы.

Андрэй прахапіўся ад тэлефоннага званка. За акном стаяў яшчэ густы прыцемак. Спачатку яму не хацелася падымаць трубку, але тэлефон не змаўкаў, надаедліва звінеў.

«Каб вы спрахлі! I які ідыёт надумаўся такою парою турбаваць? — вылаяўся ўголас Андрэй.— Такі прыемны сон, і вось на табе».

А тэлефон не змаўкаў. Хлопец са злосцю схапіў трубку.

— Алё, алё,— данеслася аднекуль з глыбіні.— Андрэй, гэта ты?

— Так, я. Што здарылася, Марына? Адкуль ты звоніш? Што з табою? — у Андрэя часта забілася сэрца, запульсавала кроў у скронях. Марына ўпершыню званіла яму ў такі час.

— Не хвалюйся. Я з вакзала. А цяпер слухай мяне і не перапыняй. Значыць, так: у цябе засталося сорак хвілін. Толькі сорак і ні на хвіліну больш. Я ўжо ў касе ўзяла два квіткі да Вільнюса. Мы з табою едзем у Трокі. Так загадаў мне сёння бацька ў сне. Больш ні пра што не пытайся. Час бяжыць. Я цябе чакаю.

За ўсю дарогу ў цягніку Марына не прамовіла ані слова. Яна была насцярожаная і непадступная: з глыбокім сумам у вачах і нервова падцятымі вуснамі.

Быў полудзень, калі яны дабраліся да Трокаў. Імжэў дробны і надакучліва брыдкі дождж. Ужо здалёк бачыўся, пасярод возера Гальве, Тракайскі замак. Ён волатам узвышаўся на востраве і здаваўся абыякава-ганарлівым як да астатніх пабудоў гарадка, так і да людзей, якія спяшаліся да яго па вузкім драўляным мастку.

На вачах у Марыны нагарнуліся слёзы.

— Некалі мой тата дапамагаў аднаўляць з руінаў гэты замак,— ледзь не шэптам сказала яна Андрэю і асцярожна дакранулася рукою да мокрых цаглін уваходнай брамы.— Учора ноччу мне сасніўся бацька. Ён загадаў, каб я прывезла на ягоную магілу камень з гэтага замка.

Да сённяшняга дня не магу зразумець той паездкі. Трокі… Замак… Сон і… камень на бацькаву магілу. І сум, глыбокі і балючы сум у Марыніных вачах, такі сум бывае, мабыць, толькі ў вачах чалавека, які знаходзіцца перад одрам смерці. Напачатку мне хацелася неяк развесяліць яе, дапамагчы выцягнуць маю любую дзяўчынку з пекла кепскіх успамінаў. Так-так, менавіта з пекла. Хоць я не ведаў ды і не ведаю зараз, аб чым, кім ці пра што яна думала. Толькі ж думы тыя былі для Марыны як сіло, як сувой, яны не давалі ёй дыхаць і глядзець на белы свет…

Божа мой, хто б мне змог адказаць: чаму чалавек, якому падорана, дадзена жыццё, вымушаны штодня, штохвілінна пакутаваць. Ірваць сваё сэрца, як паркалёвую вынашаную прасціну, не толькі з-за сябе, а найбольш з-за іншых, з-за тых, хто поплеч з намі,— бацькоў, якія выпхнулі на свет, сяброў, якім ты нічога не павінны, але якія, як ненажэрныя мурашы, снуюць каля цябе і бессаромна адгрызаюць кавалкі тваёй душы разам з целам. Знаёмыя і незнаёмыя, якім карціць ушчыкнуць бліжняга, паглядзець на ягоныя пакуты і слёзы, на тое, якая ў каго кроў. Чаму так? Чаму? Хто мне адкажа, дапаможа зразумець? Мо вось яны — Казіміраўна, або Манька, ці гэты люд, які, быццам па шчасце, стаіць у чарзе па піва. Шчасце… I хто толькі прыдумаў гэтае ідыёцкае слова? Няйнакш нейкі алкаголік. Таму што цвярозы чалавек не ведае ўвогуле, што такое шчасце. Але чаму не? Я ж быў шчаслівы, быў